🐧 Linux Sistem Takip ve Sorun Giderme Dokümanı

Hazırlayan: [kazakherif]
Tarih: 2025-07-10
Amaç: İstemci ve sunucularda sık karşılaşılan durumların takibi ve hızlı çözüm adımları.

1️⃣ Servis Kontrolü ve Yeniden Başlatma

Açıklama:

Kritik servislerin durumunu izlemek, gerektiğinde manuel veya terminal üzerinden başlatmak/durdurmak.

Manuel Yöntem:

• Sistem servislerini kontrol etmek için systemctl komutunu kullanın.

Terminal Komutları:

# Servis durumu kontrolü
systemctl status sshd.service

# Servisi başlatma
sudo systemctl start sshd.service

# Servisi durdurma
sudo systemctl stop sshd.service

# Servisi yeniden başlatma
sudo systemctl restart sshd.service

# Servisin otomatik açılması için etkinleştirme
sudo systemctl enable sshd.service

2️⃣ Disk Alanı Kontrolü ve Temizliği

# Belirti:
Disk dolu, sistem yavaş, yeni dosya oluşturulamıyor.

# Adımlar:
Disk kullanımını kontrol edin:

df -h

3️⃣ Ağ Sorunu Giderme (Ping / DNS / IP)

# Açıklama:
İnternet veya ağ kaynaklarına erişim yok.

ip a          # IP adresi ve ağ arayüzlerini gösterir
ping 8.8.8.8  # Ağ bağlantısını test et
nslookup google.com  # DNS sorgusu
traceroute 8.8.8.8   # Güzergah takibi

4️⃣ Paket Güncelleme ve Yönetimi

### Açıklama:  
Sistem paketlerini güncelleme, paket sorunlarını çözme.

Komutlar (Debian/Ubuntu):

sudo apt update
sudo apt upgrade
sudo apt --fix-broken install
sudo dpkg --configure -a

5️⃣ Sistem Günlüklerini İnceleme

### Açıklama:  
Hata ve olay kayıtlarını kontrol etme.

Komutlar:

journalctl -xe                # Son hata ve olayları detaylı göster
journalctl -u servis_adi      # Belirli servis günlükleri
journalctl -n 100             # Son 100 kayıt

6️⃣ Kullanıcı Yönetimi ve Yetkilendirme

### Açıklama:  
Kullanıcı hesapları ve izin sorunları.

Komutlar:

cut -d: -f1 /etc/passwd      # Kullanıcı listesi
groups kullanici_adi         # Kullanıcının grupları
sudo passwd kullanici_adi    # Kullanıcı şifresi değiştir
ls -ld /home/kullanici_adi   # Ev dizini izinleri

7️⃣ Disk Sağlığı ve Dosya Sistemi Kontrolü

### Açıklama:  
Disk arızası ve dosya sistemi hatalarını tespit ve onarma.

Komutlar:

sudo smartctl -a /dev/sda   # Disk SMART durumu
sudo fsck /dev/sda1         # Dosya sistemi kontrolü (uygulama için disk boş olmalı)

8️⃣ Sistem Kaynak Kullanımı ve Performans İzleme

### Açıklama:  
CPU, bellek ve disk kullanımını izleyerek performans sorunlarını tespit etmek.

### Komutlar:
```bash
top               # Anlık işlemci, bellek kullanımı ve süreç listesi
htop              # Gelişmiş ve renkli sistem monitörü (yüklenmişse)
free -h           # Bellek kullanım durumu
vmstat 1          # Sistem performans istatistikleri (1 saniyede bir günceller)
iostat -xz 1      # Disk I/O ve CPU kullanım istatistikleri

9️⃣ Zaman Senkronizasyonu (NTP)

### Açıklama:
Sistem saati ve tarihinin doğru ve senkronize olmasını sağlamak.

Kontrol ve Ayarlama:
# NTP servisini kontrol et
systemctl status ntp.service    # Debian/Ubuntu için
systemctl status chronyd.service  # CentOS/RHEL için

# Zamanı manuel ayarlama
sudo timedatectl set-time 'YYYY-MM-DD HH:MM:SS'

# NTP zaman senkronizasyonu başlatma
sudo systemctl start ntp.service   # veya chronyd.service

# Saat durumunu kontrol et
timedatectl status

🔟 Yedekleme ve Geri Yükleme

### Açıklama:
Sistem ve verilerin düzenli yedeklenmesi ve gerektiğinde geri yüklenmesi.

Öneriler ve Komutlar:
rsync ile dosya yedekleme:

rsync -av --progress /kaynak/dizin /yedek/hedef/dizin
tar ile sıkıştırma ve yedek alma:

tar -czvf yedek_adi.tar.gz /yedeklenecek/dizin
Geri yükleme:

tar -xzvf yedek_adi.tar.gz -C /geri/yukleme/dizin
Planlı yedekleme için cron kullanımı:

crontab -e
# Örnek: Her gün saat 2'de yedekleme yap
0 2 * * * rsync -av /kaynak/dizin /yedek/hedef/dizin