💽 Disk Yönetimi Rehberi

Hazırlayan: [kazakherif]
Tarih: 2025-07-12
Amaç: Disk yönetimi süreçlerinde temel kavramların öğrenilmesi ve sistemli bilgi sunulması.

1️⃣ Disk Nedir?

Açıklama:

Diskler, verilerin kalıcı olarak saklandığı fiziksel veya sanal depolama birimleridir. Sabit disk (HDD), SSD, NVMe ve harici diskler sıkça kullanılan disk türleridir.

Örnek kullanım alanları:

• İşletim sistemi yükleme
• Veri depolama
• Yedekleme işlemleri

2️⃣ Disk Türleri

Açıklama:

Diskler yapılarına ve hızlarına göre sınıflandırılır. Yaygın türler şunlardır:

HDD (Hard Disk Drive)

• Mekanik parçalardan oluşur.
• Daha yüksek kapasite, daha düşük fiyat.
• Okuma-yazma hızları SSD’ye göre yavaştır.

SSD (Solid State Drive)

• Mekanik parça içermez.
• Daha hızlı, sessiz ve dayanıklıdır.
• Fiyatı HDD’ye göre yüksektir.

NVMe (Non-Volatile Memory Express)

• PCIe arabirimini kullanır.
• SSD’den bile daha hızlıdır.
• Genellikle sistem diskleri için tercih edilir.

3️⃣ Disk Bölümleme (Partition)

Açıklama:

Disk bölümleme, tek bir fiziksel diski birden fazla mantıksal parçaya ayırma işlemidir. Her bölüm, işletim sistemi tarafından ayrı bir disk gibi görülebilir.

Avantajları:

• Verilerin düzenli tutulması
• İşletim sistemi ve verilerin ayrılması
• Çoklu işletim sistemi kurulumu

4️⃣ Dosya Sistemleri

Açıklama:

Dosya sistemi, verilerin disk üzerinde nasıl saklanacağını ve organize edileceğini belirler. Bazı yaygın dosya sistemleri:

• NTFS → Windows ortamında yaygın, büyük dosya desteği var.
• FAT32 → Taşınabilir cihazlarda yaygın, max. 4GB dosya boyutu.
• exFAT → FAT32’nin limitlerini aşar, taşınabilir cihazlarda sık kullanılır.
• EXT4 → Linux sistemlerde yaygın, güvenilir ve modern.

5️⃣ Disk Yönetimi Araçları

Açıklama:

Disk yönetimi için kullanılan araçlar, disk bölümlerini ve dosya sistemlerini yönetmeye yardımcı olur.

Windows Disk Yönetimi

• Disk bölümü oluşturma, silme, küçültme
• Sürücü harfi atama

Linux parted/fdisk

• Bölümleme işlemleri
• Dosya sistemi formatlama

Üçüncü Parti Yazılımlar

• EaseUS Partition Master
• GParted

6️⃣ RAID Teknolojisi

Açıklama:

RAID (Redundant Array of Independent Disks), diskleri bir araya getirerek performans ve/veya veri güvenliğini artırmayı amaçlar.

Yaygın RAID türleri:

• RAID 0 → Hızlı ama yedek yok.
• RAID 1 → Aynı veriyi iki diske yazar (ayna).
• RAID 5 → Veri + parity bilgisi, minimum 3 disk gerekir.

7️⃣ Disk Sağlığı ve SMART

Açıklama:

Disklerin sağlık durumu SMART (Self-Monitoring, Analysis and Reporting Technology) ile izlenebilir. Diskin arızalanmadan önce uyarı vermesini sağlar.

Kontrol için araçlar:

• CrystalDiskInfo (Windows)
• smartctl (Linux)

Belirtiler:

• Diskten gelen tıkırtı sesleri
• Yavaş okuma/yazma hızları
• Bozuk sektör hataları

8️⃣ Disk Temizleme ve Bakım

Açıklama:

Diskin doluluğu, performansı doğrudan etkiler. Düzenli temizlik önerilir:

• Gereksiz dosyaların silinmesi
• Disk birleştirme (HDD için)
• Çöp kutusu temizliği

SSD’lerde disk birleştirme yapılmaz. Bunun yerine TRIM komutu çalışır.

9️⃣ Disk Şifreleme

Açıklama:

Veri güvenliği için disk şifreleme önemlidir. Diskin tamamı veya belirli bölümleri şifrelenebilir.

Yaygın araçlar:

• BitLocker (Windows)
• VeraCrypt (çoklu platform)
• LUKS (Linux)

Avantajı:

• Verilerin yetkisiz erişimlere karşı korunması

🔟 Yedekleme Stratejileri

Açıklama:

Disk arızaları veya veri kayıpları için yedekleme şarttır.

Yöntemler:

• Harici disklere manuel yedek
• Bulut tabanlı yedekleme (OneDrive, Google Drive)
• RAID 1 veya 5 gibi donanımsal çözümler
• Disk görüntüsü (image backup)

En iyi uygulama:

• 3-2-1 kuralı: 3 kopya, 2 farklı ortamda, 1’i farklı bir yerde.